۱۳۹۰ اسفند ۲۶, جمعه

ایراندا ائتنیک و دینی آزلیقلارین حاقلاری ایله باغلی، آذربایجانلی سیاسی محبوسلارینی (آداپ) مودافیعه بیرلییینین صدری فاخته زمانی-نین دانیشیغی


تک توران : بیرلشمیش میلتلر، اینسان حاقلاری شوراسی، ۱۹-جو دوزنلی اوتوروم

پارالئل توپلانتی: ایراندا آزلیق حاقلاری

اؤنجه، “اولوسلاراراسی آزلیقلار حاقلاری قروبو” (MRG) و “تمثیل ائدیلمه‌ین میلتلر و خالقلار تشکیلاتی”ندان (UNPO) بوتون دونیادا محروم خالقلاری مودافیعه ائتدیکلری و بو توپلانتینی کئچیردیکلری اوچون تشککور ائدیرم.

 
اورتادوغو و عرب دونیاسی اؤزل و اولاغان اوستو بیر دؤنم یاشاییر. فاسید حؤکومتلره قارشی چیخان سیویل آیاقلانمالار تخمینن ۲۰ اؤلکه‌نی بورویوب و بو اؤلکه‌لرده باشلایان توپلومسال حرکتلر بوتون دونیانین دیقت و آلقیشینی قازانیبدیر. دونیانین ایستقیرارسیز بیر بؤلگه‌سینده فاسید حؤکومتلرین چؤکدویو بیر زاماندا، هله ده ایقتیداردا اولان ایران حؤکومتی اینسان حاقلارینی پوزماغا دوام ائدیر و دونیا بو اؤلکه‌ده یاشایان آزلیقلارین دوروموندان خبرسیزدیر.
 
من بو آزلیقلارین بیری اولان و ایلکین اینسان حاقلاریندان یوخسون ساخلانیلان آذربایجانلیلار حاقیندا دانیشماق اوچون بوردایام.
 
آذربایجانلیلار، أن چوخ ایرانین قوزئی-باتیسیندا توپلانیب و اؤلکه‌نین ان بؤیوک غئیری-فارس قروبونو تشکیل ائتمکده‌دیرلر. ۱۹۲۵-ده پهلوی حؤکومتینین ایقتیدارا گلدیییندن بویانا، آذربایجانلیلار، ایراندا یاشایان باشقا غئیری-فارس میلتلرله بیرلیکده، عملده و قانوندا، عیرقچیلیق و کولتورل-ائکونومیک آیری-سئچکیلیکلره معروض قالیبلار. نئچه-کولتورلو ایران اؤلکه‌سینده، فارس دیلی، تک تحصیل دیلی اولماغا دوام ائدیر. آذربایجانلیلار یئترسیز دیل تحصیلی و سیستئملی آیری-سئچکیلیک سببی ایله، اونلارا میراث قالان یوخسوللقدان قورتولا بیلمیرلر. اونلار اؤز توپلوملاری ایچینده سوسیال و ایقتیصادی باخیمدان دورغون و حرکتسیز قالیرلار. آذربایجان خالقی سوسیو-ائکونومیک برابرسیزلییه سون قویماق و تورک دیلینی اوخوللاردا تحصیل دیلی ائتمک اوچون اوزون بیر موجادیله وئرمیشدیر.
 
اؤز ازیلمیش میلتینین حاقلاری یولوندا چالیشان، آذربایجان فعاللاری، او جومله‌دن؛ اینسان حاقلاری ساوونوجولاری، ژورنالیستلر، یازارلار و اؤیرنجیلر قانونسوز حبسدن امنییت گوجلری الی ایله اؤلدورولمه‌یه قدر اوزانان ریسکلرله قارشی-قارشییادیرلار. آذربایجانلیلارین کولتورل حاقلارینی ایستمک، سوسیو-ائکونومیک حاقسیزلیقلارا اعتیراض ائتمک و اؤز یاشام چئوره‌لرینی قوروماق اوچون کئچیردیکلری دینج گؤستری و آکسیالار شیدتله، بیر چوخ آذربایجانلینین توتوقلانماسی ایله بیرلیکده باسدیریلیر. اولوسلارآراسی عفو تشکیلاتینا گؤره، آذربایجان کیملییی و کولتورونو تبلیغ ائدن و دیل حاقلارینی ایسته‌ین اینسانلار "پان-تورکیزم پروپاقانداسی ایله اؤلکه گووه­نلییی علئیه اینه چالیشماق" کیمی بلیرسیز و موبهم ایتتیهاملارلا سوچلانیرلار. محبوسلار روحی و جیسمی ایشکنجه‌لر آلتیندا ساخلانیلیب و ائتمه‌دیکلری ایشلره اعتیراف ائتمه‌یه مجبور ائدیلیرلر.
 
بو فعاللارین بیری آذربایجانلی اینسان حاقلاری ساوونوجوسو، ژوورنالیست سعید متین پور-دور. او باریشجیل یوللارلا اؤز توپلومونون حاقلاری اوغروندا چالیشمالاری اوچون ۸ ایل حبس جزاسی چکمکده‌دیر. اولوسلارآراسی عفو تشکیلاتی اونو ویجدان محبوسو آدلاندیریب.
 
ایران دؤولتی رسمی باسین و مئدیاسینین آذربایجان کولتورو، دیلی و کیملییینه سالدیریب، اونو آشاغیلادیغی گیزلی بیر شئی دئییلدیر. آذربایجان تورکلری ساده­جه اؤزل مکانلار و ایش یئرلرینده دئییل، رسمی مئدیادا دا آشاغیلانیر، تحقیر اولور و مسخره ائدیلیرلر. ۲۰۰۶ ایلیندن، آداپ-ی قوردوقدان بویانا، من و امکداشلاریم، آذربایجان تورکلرینه قارشی آپاریلان داواملی عیرقچیلیغین چوخ ساییلی و چئشیدلی قایناقلارینی تثبیت ائتمیشیک. بونلارین بیرینجیسی و ان اؤنملی اولانی، ایران کولتورو و مئدیاسینین آذربایجان تورکلریندن اورتایا چیخارتدیقلاری تصویردیر. ۲۰۰۶ باهاریندا، "ایران" آدلی رسمی دؤولت قزئتی آذربایجان تورکلرینی حامام بؤجکلرینه بنزتدی. اورادا ساده­جه دؤولتین دستکله‌دییی بیر عیرقچیلیق سرگیلنمه‌میشدی، بلکه عئینی زاماندا بوتون آذربایجان توپلومونو اورتادان گؤتورولمه‌سی تکلیف ائدیلمیشدی. عیرقچی کاریکاتورا قارشی، آذربایجان شهرلرینده آیاقلانمالار باشلاندیقدان سونرا، اونلار نفر اؤلدورولوب و بیر چوخ اینسان حبس ائدیلدی. باسدیریلمانین، ایران سئچیملریندن سونراکی اولایلار قدر، شیددتلی و وحشیجه‌سینه حیاتا کئچیریلدییینه باخمایاراق، دونیا توپلومونون ایلگیسی یوخ دئییله‌جک قدر آز اولدو.
 
دونیانین بیر چوخ یئرینده اولدوغو کیمی، ایرانداکی قادینلار هر گون شیدت و زوربالیق قوربانی اولورلار، آنجاق ایران عدلیه سیستئمی قادینین اوزلشدییی شیدت و انگللر علئیهینه چوخ آز و حتّی بعضاً هئچ بیر ایش گؤرمه‌مکده‌دیر. کولتورده قادین حاقلارینا سایغی دوغرولتوسوندا ایره‌لیله‌مه، ایرانین جینسییتچی و قادین دوشمانی قانونلاری و سیستئمی طرفیندن انگللنمکده‌دیر. ایرانین سیویل و جزا قانونلاریندا اولان آیری-سئچکیلیکچی یاسالار، کیشییه قادین علئیهینه زوربالیق ائتمه‌یه گوج وئریب، آیریجا، بو قانونلاری ده­ییشمک اوچون موجادیله ائدن قادینلار علئیهینه شوشه تاوان ایجاد ائتمکده‌دیر. آذربایجانلی شاعیر و قادین حاقلاری فعالی، فرانک فرید-ین سؤزلرینه گؤره، "عیرق، ائتنیک منسوبیت، دیل و کولتور، سوسیال صینیف، مذهب، یاشام بؤلگه‌سی، علیللیک و بو کیمی فاکتورلار برابرسیزلیک و آیری-سئچکیلییی اورتایا چیخاردیرلار. قادینلاریمیزین چوخو او آیری-سئچکیلیک فورملارینین چوخویلا قارشی-قارشییا اولورلار." بو ندنله، آزلیقلاردان اولان قادین ایکی دفعه قوربان اولماقدادیر، ویا باشقا بیر آذربایجان قادین فعاللینین دئدییی کیمی، "بیز هم قادین هم آزلیق توپلومونون عوضولری­ییک؛ ایران ایسلام جومهوریتینده بیز ایکی-قاتلی ظولم آلتینداییق."
 
آذربایجان توپلومونون بعضی فردلری، اؤزللیکله قادینلار، ایرانین تک رسمی دیلی اولان فارس دیلینی دوزگون دانیشیب، آنلایا بیلمه‌دیکلری اوچون، ایران جزا سیستئمینده چتینلیکلره معروض قالیرلار. بونون بیر اؤرنه­یی، داشلاناراق اؤلوم جزاسینا محکوم ائدیلن آذربایجانلی قادین سکینه محمدی-دیر. خانیم محمدی-نین اوغلو و وکیلی اونون عدالتلی موحاکیمه اولمادیغینا اینانیرلار. اونلارین دئدییینه گؤره او باسقی و ایشکنجه آلتیندا اعتیراف ائتمیشدیر و آیریجا، ساده­جه تورکجه بیلدییی اوچون اونونلا فارسجا دانیشان مأمورلارین سؤزلرینی، و محکمه‌ده گئدن صؤحبتلری آنلایا بیلمه‌میشدیر.
 
فارس کولتورو و شیعه مذهبی حاکیمییتینده اولان ایران اؤلکه‌سینده، سوننی-لر، علوی-لر، یهودی-لر، خریستییان-لار و باهایی-لر کیمی آذربایجانلی دینی آزلیقلار هر ایکی ائتنیک و دینی آیری-سئچکیلییه معروض قالیرلار. اونلار، یوکسک تحصیللرینی بیتیرمه شانسلارینین آز اولماسی، دینی مدرسه‌لر و سیویل توپلوم اؤرگوتلری قورما حاقلارینین اولماماسی، دؤولت ایداره‌لرینده ایش ایمکانلارینین چوخ آز اولماسی، و ایران جزا سیستئمینده عدالتسیزلییه معروض قالیب داها آغیر جزا آلماق کیمی آیری-سئچکیلیکلره معروض قالیرلار. آداپ-ین آذربایجانین سوننی و علوی توپلوملاریندان الده ائتدییی راپورلارا گؤره، او توپلوملارین نئچه فردی ساختا سندلر اساسیندا قورولموش عدالتسیز محکمه‌لرده اعداما محکوم اولوبلار. بو ساختا سندلر ایشکنجه آلتیندا آلینان اعتیرافلار و اطلاعات  مأمورلارینین حاضیرلادیقلاری ماتئریاللارجا دوزه‌لیرلر. ۲۰۱۱-جی ایلده أن آز آلتی سوننی آذربایجانلی (کوره­سوننی) اورمیه مرکز زیندانیندا قاچاقچیلیق سوچو ایله آسیلیبلار. باشقا بیر عدالتسیز محکمه اؤرنه­یی اولاراق، آذربایجان علوی-لریندن اولان ۲۷ یاشلی مئهدی قاسیمزاده ۲۰۰۹ فئورال/شوبات آییندا "تانری-یا قارشی دوشمانلیق" ایتتیهامی ایله اعدام ائدیلدی.
 
آیریجا، راپورلارا گؤره، ایران دؤولتی سوننی و علوی آذربایجانلیلارین یاشادیغی کندلرده یئر-آلتی سولارین یؤنونون دییشدیره‌ره­ک، کندلری سوسوز بوراخیب اکینچیلری ایقتیصادی چتینلیکلره معروض قویور.
 
بو آرادا، ایراندا آذربایجان شهرلری، اورمیه گؤلونون قورودولماسی ایله اورتایا چیخان بیر چئوره فلاکتی ایله قارشی-قارشییادیرلار. اورمییه گؤلو دونیانین ان بؤیوک دوزلو گؤللریندن بیری و باتی آذربایجان ایله دوغو آذربایجان ایالتلرینین اورتاسیندا یئرلشیبدیر. آوقوست آیینین سونو و سئنتیابر آییندا، آذربایجانین اورمیه و تبریز کیمی شهرلرینده، اون مینلر نفر کوچه‌لر/خییاوانلارا چیخیب، گؤلو سوسوز حالا گتیرن ایران دؤولتینین یانلیش سووارما و سد وورما سییاستلرینه اعتیراضلارینی بیلدیردیلر. اعتیراضچیلار آغیر و شیدتلی پولیس هوجومو ایله سوسدورولدولار. پولیس سالدیریلاری بیر چوخ اینسانین یارالانماسی، مینلر نفرین حبسی و راپورلارا گؤره دؤرد نفرین اؤلومو ایله سونوجلاندی.
 
فئورال / شوبات ۲۰۱۲-ده بیرلشمیش میللتلر چئوره پروقرامی (UNEP) طرفیندن یاییملانان راپورا گؤر، "گؤلون سو سویه‌سی دوشدوکجه، گؤل یاتاغی دوزلارلا اؤرتولموش شکیلده بوراخیلیب و ۴۰۰ کیلومتر مربع بؤیوکلویونده بیر دوز چؤلو اورتایا چیخیر. بو دوز آلانلاری، اکینه ضرر وئریب، دوغال بیتگیلرین بؤیومه‌سینین قارشیسینی آلاجاق. دوزلار عئینی زاماندا یئللرله داغیلیب و "دوز فیرتیناسی" اورتایا چیخاردا بیلرلر. اورمو گؤلو ایله ۱۲۰۰ کیلومتر آراسی اولان آرال دنیزی قورودوقدان سونرا اورتایا چیخان فیرتینالار کیمی.
 
سون ایللرده، ایران دؤولتی گؤله آخان ۲۰-دن آرتیق چایین اوزرینده سد تیکیبدیر. چئوره قروپلاری و اوزمانلارا گؤره، بو سدلر، گؤلون اوستونه وورولان و اورمیه ایله تبریز شهرلرینی بیر بیرلرینی باغلایان کؤرپو ایله بیرلیکده گؤلون ایچینه و اونون آراسیندا سو جریانینین آزالماسینا ندن اولوبلار و گؤلون چوخو بوخارلاشیبدیر.
 
اورمو گؤلونون قوروماسی، ۱۳ میلیون یئرلی ساکینلری، و آیریجا آذربایجان جومهوریتی، تورکیه، عیراق و ائرمنیستان کیمی اؤلکه‌لری ده ائتگیلیه‌جکدیر. تئهران بیلیم­یوردونون چئوره بیلیمچی پروفئسورو، اسماعیل کهرم-ون سؤزلرینه گؤره، اورییه گؤلو قورویارسا، "آلتی ایلا سککیز شهر، دوز لایه‌لری آلتیندا قالاراق، بوتونلوکله داغیلاجاقلار."
 
خانیملار و به­یلر، ایران آزلیقلارینین پروبلئملرینه اولوسلاراراسی توپلومو و مئدیا چوخ ایلگیسیز قالمیشدیر. دونیا ایجتیماعیتی و اولوسلارآراسی توپلوم بو پروبلئمی ایشیغا گتیرمه‌لی و ایران حؤکومتیندن:

اوخوللاریندا تورک دیلینده تحصیل و بو دیلده باغیمسیز مئدیا یارانماسینا ایزین وئریب، آذربایجان کولتورل و دیل حاقلارینی مودافیعه ائتدیکلری اوچون قانونسوزجا توتوقلانان آذربایجانلی ویجدان محبوسلارینی اؤزگور بوراخیب، دینج گؤستریلر کئچیردیب، آذربایجان حاقلاریندان دانیشان ژورناللارین امکداشلارینین حبس ائتمه‌سینه سون وئرمه‌سینی ایسته­مه‌لیدیر.
 
ایران حؤکومتینی، آذربایجانلیلار و باشقا غئیری-فارس میلتلرین علئیهینه یئریدیلن سوسیو-ائکونومیک و کولتورل آیری-سئچکیلیک سییاستینه سون قویماغا چاغیرمالیدیر.      
 
ایران ایسلام جومهوریتینی قادینلار و قیزلار علئیهینه اولان آیری-سئچکیلیکلری اورتادان قالدیرماق، و جینسییت ائشیتلییی/برابرلییی یاراتماق دوغرولتوسوندا اؤز اولوسلارآراسی گؤرولر/یوکوملولوکلرینی یئرینه گئتیرمه‌یه دعوت ائتمه‌لیدیر.
 
ایران مقاملاریندان غئیری-شیعه آذربایجانلیلار و ایراندا یاشایان باشقا ائتنیک و دینی آزلیقلارین، ایشکنجه آلتیندا آلینان اعتیرافلار اوزوندن عدالتسیز محکمه‌لرده وئریلن حؤکملر اساسیندا اعداملارینا سون قویولماسینی طلب ائتمه‌لی و ایران دؤولتینی آذربایجانلی دینی آزلیقلاری دینسل، سیاسال و توپلومسال فعالییتلرینده اؤزگور بوراخیب و اونلارین علئیهینه اولان تحصیل و شوغل آیری-سئچکیلیکلرینه سون قویماق اوچون تشویق ائتمه‌لیدیر.
 
اورمیه گؤلو بؤحرانینین اولوسلارآراسی بؤحران اولدوغوندان، آداپ دونیا توپلومونو و او جومله‌دن، UNEP بیرلئشمیش میلتلر چئوره پروگرامی و یونئسکو (بیرلئشمیش میللتلر تحصیل، بیلیم و کولتور تشکیلاتی)-نی موداخله و یول گؤسترمه‌یه دعوت ائدیر. بیز اینانیریق کی، اولوسلارآراسی توپلوم و تشکیلاتلار یئرلی خالقلار و ائتنیک آزلیقلارین یانیندا اولمالی، اونلارین سؤز آزادلیغی، توپلانما و دینج اعتیراض ائتمه حاقی ایله بیرلیکده اکین، گونلوک مصرف اوچون سو حاقلارینی قورومالیدیر.

اینگیلیسجه‌دن چئویرن - آداپ