تک توران :آذربایجانین بؤیوک شاعیری یحیی شیدانین آردیندان
چاغداش آذربایجان تورک شعری‌نین ان بؤیوک تمثیلچیلریندن اولان یحیی شیدا، متواضع بیر یاشام سوردوردو، یئنی شاعیرلر یئتیشدیردی، دگرلی اثرلر یاراتدی و سونوندا 87 یاشیندا حیاتا گؤلرینی یومدو
اوستاد یحیی شیدا 1924 (1303) ایلینده تبریزده آنادان اولدو. آتاسی رحمتلی یوزباشی چرندابی مشروطیت انقلابی‌نین مجاهیدلریندن ایدی. آنا دیلی تورکجه ایله بیرلیکده فارسجا، آلمانجا و عربجه‌نی ده بیلن یحیی شیدا، بیر سوره تبریزین طالبیه مکتبینده دین بیلملری درسی آلدی. 1948 ایلیندن اعتباراً مطبوعات حیاتینا باشلادی و "آذرمرد" قرئته‌سینده باش یازار اولاراق فعالیتینی سوردوردو. داها سونرا تبریزده یایینلانان "فروغ آزادی" و "مهد آزادی" قزئته‌لری‌نین تورکجه صحیفه‌لرینی یایینلاماغا باشلادی.
بیر چوخ گنج شاعیرین شعرلری ایلک دفعه اونون نظارتی آلتیندا چیخان صحیفه‌ده نشر اولوندو. چاغداش آذربایجان تورک شعری‌نین ان بؤیوک تمثیلچیلریندن اولان یحیی شیدا، متواضع بیر یاشام سوردوردو، یئنی شاعیرلر یئتیشدیردی، دگرلی اثرلر یاراتدی و سونوندا 87 یاشیندا حیاتا گؤلرینی یومدو.
ت.ر.ت تورکی چالیشانلاری اولاراق اوستاد یحیی شیدایا رحمت، عایله‌سینه باش ساغلیغی دیله‌یه‌رک، سایین رضا همرازین اوستاد حیاتدایکن یازدیغی مقاله‌نی سیزلرله پایلاشیریق.
اوستاد یحیی شیدانین شعر دونیاسی بیر باخیشدا
● رضا همراز
شانلی مشروطه مجاهیدلریندن اولان رحمتلی حاج حسن چرندابی‌نین اوغلو اوستاد یحیی شیدانین شعرلری ایچره هر زاددان اؤنجه وطن سئو‌رلیک هابئله آنا یوردونا باغلیلیق گئنیش بیر حیصه‌نی دولدورور. دوزدور اونون شعرلری هله‌لیک توپلانمادیغی اوچون قطعی جواب و رأی وئرمک اولماز. آنجاق اورادا – بورادا چاپ اولان شعرلریندن اونا مبارز شعریمیزین مودریک نماینده‌لری ایچریسینده یئر وئرمک چوخ دا چتین دئییل.
گلمز یئره آرخام کی ائلیمد‌ن دایاغیم وار
داغ تک دورارام هر نه آغیر دلده داغیم وار
داغلاردان اؤز ایلهامیمی آلدیم یاشادیقجا
بیر کؤهنه چینارام کی اوزون قول بوداغیم وار
تاریخ بویو ائللرده آدیم سسلنه‌جکدیر
تا شانلی ائلیم؛ نازلی دیلیم؛ شن تیفاغیم وار
هر بیر اثریم هر دیلگیم فیکر و خیالیم
ائلدن دیله‌جک تا کی؛ دیلیم وار، دوداغیم وار
عصریمیزین بؤیوک تایسیز شاعیری اولان رحمتلی اوستاد سید محمد حسین شهریار، شاعیر یحیی شیدایا گلدیکده اونو عزیز سانیب باشقا بؤیوک عالیملریمیز ایچریسینده اونا یئر آچیب آدینی بئله قید ائدیر:
باخ کی تهراندا نه "فرزانه"لر اولموش "واله"
باخ کی تبریزده نه شاعیرلری "شیدا" ائله‌دیم
داهی شاعیر اوستاد شهریارین واختی ایله معروف غزلی:
اولدوز سایاراق گؤزله‌میشم هر گئجه یاری
گئج گلمه‌ده‌دیر یار گئنه اولموش گئجه یاری
کیمی شاه اثری قوشولاندان سونرا بو شعر؛ اونلارجا شاعیر طرفیندن منیمسنمیش و بیر چوخ نظیره‌نین یازیلماسینا یول آچمیش کی، حقیقتده اونلارین هئچ بیریسی گول ائتمه‌سه‌ده اوستاد شیدانین "ساری کؤینک" شعری اؤزونه تئز یئر آچمیش الدن – اله پایلانیب حتی تانینمیش ادبیاتچی و شاعیر "هارای" تخلوصلو منوچهر عزیزی‌نین سسی ایله لنته آلینیب گئنیش سویه‌ده خالق ایچریسینده یایینلانمیشدیر.
شاعیر یحیی شیدا بو شعرینده منفور شاه رژیمی‌نین حکومتی زامانی گئچیردیگی قانلی – قادالی گونلریندن هابئله دونیا شهرتلی ائلی‌نین دویوشگن روحوندان، بوکولمز قولوندان؛ قاتلانماز دیزیندن هابئله سارسیلماز اراده‌سیندن بدیعی و اورگه یاتیم و بیر کلمه ده دئسک خالق دیلی ایله آخیجی قلمله بئلنچی سؤز آچمیشدیر:
آی ساری کؤینک
آي خسته قوش آواره گزيرسن بو دياری
زنداندی، قفسدی چمنی، باغی، باهاری
گؤزله اوزونو اووچودور هر يانی بو يوردون
قوزغون کيمی دؤرد گؤزلو گزير کؤرپه شکاری
فرصت داليسيجا گزيری ال يئری تاپسا
ويران قوياجاق يوردونو آی کؤينگی ساری
تيک اوز يووانی قويما سنه ال تاپا اووچو
سن بو يووانين صاحیبی‌سن، قان! يئنه باری
جهد ائيله کی جان قورتاراسان اووچو اليندن
دوشسن تورا فرياد ائله‌مه، چک بو فشاری
گولشنده کی يوخ ذوق و صفا آی ساری کؤينک
قاچ قاچ بو يئرين زهرلی‌دير داری-نداری
ديللنسن اگر اووچو ائد‌ر قانينا قلتان
اوچسان آ يازيق تير جفا قلبينی ياری
مين فيرتينا قالخيب دؤيه‌جک باشينا طوفان
هر کيمده اولا داغ کيمی دونيادا وقاری
گلسه باشينا درد و بلا داغ کيمی دور باخ
آيديندی بو سؤز "توستو گئد‌ر گؤيلره ساری"
ايستر سنی صياد اؤزونه رام ائده اما
"اویغودا گؤر‌ر آج تويوق البته کی داری"
بو ياخشی مثلدير کی بيزم ائلده دئميشلر
"بير باخ آشاغی باخما اؤزوندن ده يوخاری"
غم غصه کيچيک قلبينی گر دؤيسه سيخيلما
بو گون د ه گئچر آخيری غملر ده قوتاری
اوندا کی چيخار گون ياييلار عالمه بيردن
اوندا کی قارا دان يئری صبح اولجاق آغاری
داغی داشی آسوده خيال ايله گز‌رسن
گولشنده نه شاختا گؤره‌سن داغدا نه قاری
ظولمون ائوی ويران اولو ظاليم دوشر الدن
قان دورماز اگر کسسه پيچاق قيرسا داماری
بختين قاپيسی ايندی قيفيللانسا داريخما
هر بير قيفيلين واردی طبيعت ده آچاری
اوز جانين ایله اویناما بو عرصه‌ده "شيدا"
ليلاج دغلباز ايله قيزديرما قوماری
بو بوشقابا قویمالی شعری هر بیر اوخوجو کوتله‌سیندن علاوه او گونون شاعیر، یازیچی هابئله ادبیاتچیلاری اوستادین بو شعریندن هله ده داماقلاری دادلی و شیریندیر. فیکریمیزجه اوستادین "ساری کؤینک" شعری او گونکو آغیر و بوغونتولو آتموسفرینده چتین و گوج آپاران شعرلردن اولموشدور. اونون بو و اونلارجا بو کیمی مایالی شعرلری شاعیری مبارز شعریمیزین شاعیرلری‌نین کروانینا قوووشدورور.
دئدیگیمیز کیمی اوستاد شیدانین شعرلرینده بیر چوخلو مسئله‌یه یاناشساقدا؛ هره‌سی‌نین بیر جور دادی و دوزو اولموشدور. آنجاق گون چتینلیکلری و وطن‌سئورلیگه اؤزل بیر یئر وئرمیشدیر. شاعیر، کوتله‌لرین گونلوک چتینلیکلرینی بیر دئمیر، ایکی دئمیر، اوچ دئمیر بلکه فرصت الده ائدنده هئی سؤز سایمایان و اویدوروجو شعار وئرنلرین باشینا دؤیور . بئله‌لیکله گؤروروگ اوستادیمیزین مبارز شعریمیزده پایی چوخ اولماسا دا باشقا ژانرلردا دا آز اولمامیشدیر.
اوستاد شیدا نین قوشدوغو شعرلر هم هیجا بؤلگو‌سونده، هم ده عروض اؤلچوسونده، هابئله سربست قالیبلاردادیر. اؤرنک اولسون دئیه بیر سربست شعرینده یئنی بیر مضمونو بئله یازیر:
عاغیل دیشین چکدیردیم
قورتاردیم آغریسیندان
بوتون دردی آزالدی
اونون یئری بوش قالدی
سونرا گؤردوم یئریندن
تزه بیر دیش قووزاندی
عاغیللیلار دئدیلر
بو دیش طاماح دیشی‌دیر
بو طبیعت ایشی‌دیر
اونو چکدیرمک اولماز
گؤردویوموز کیمی اوستاد شیدا ائله یئنی شعرلرده ده گونون سؤزلرینی دئییر. اونون بارز خصوصیتلریندن بیری ده بو اولا بیلر کی ، شاعیر یالنیز شعر دئییب، شعر اوخوماقلا کفایتلنمیر و یئرلی – یئرینده بیر تانینمیش ادبیات بیلیمجیسی کیمی رول اویناییب، ادبیات تاریخیمیز حاقیندا قوجاق – قوجاق یازیلاری اولموش کی اونلارین بیرسیراسی گون ایشیغی گورسه ده هله گئنیش بیر مقیاسدا ال یازما حالیندا اوستادیمیزین آرشیوینده قورونور.
اوستاد یحیی شیدانین شعرلری حاقیندا بیر کیتاب قدری یازماق شبهه‌سیز یئرینده و الوئریشلی ایشلردندیر. آنجاق شعرلریندن بیر کیچیک و تانیتیم حوصله‌سی قدر گمان کی بوندان چوخ یازماق امکانسیز اولار.
