تك توران : کئچن يازيلاردا
ايشاره اولدوغو کيمي، بير چوخلاري نين ظن و خيال ائتديکلري نين ترسينه اولاراق
بابک امير خسروي آنتي کمونيست بیر شخص دئييل، يالنيز دوشونجه و مفکوره آچيسيندان
کئچميشده ايدئولوژيک باشچی دئيه قلمه آلديغي تقي اراني دک فارس ايستئمارچيليغي و
نئهيليستليگيني اؤزونه اساس یول سئچديگی[i] اوچون بو ذات فارس
تمامييتچيليگي ني بير اولگو و اؤرنک دئيه قلمه آلار[ii]. بابک امير تقي اراني دک ايران
مماليکي محروسه‌سينده‌کي ميلليتلري فارس ديل و مدنيتي اساسيندا "اقوامي
ايراني" دئيه يوروملاماغا و فارس ايستعمارچيليغينا خوشخيدمتليک ائتمه‌گه
چاليشار. داها آرتيق مسله‌دن اوزاق دوشمه‌يک دئيه بو ذاتي اقد‌سين سويا وئرمه‌گه
چاليشديغي اينجه‌لر ايله تانيش اولاق، اوخويوروق:
"... علیرغم اهميّتی که هر یک
ازشاخصها وعواملی چون « نژاد» وتبار، زبان، اعتقاد وباور مذهبی، وضعیت جغرافیائی
وسرزمین؛ درتکوین ملتها و تمایز آنها از یکدیگر دارند، هیچ کدام به تنهایی، کافی
برای بیان وتوضیح یک ملت نیستند"[iii].
اوسته گؤروندويو
کيمي دونيا گؤروشلری (ايدئولوژي) سرحد تانيماديقلارينا باخماياراق مؤلليف دين
مسئله سی ني ده ميللي مسئله نين ايچينه سوخماغا چاليشار. دئمک، ديني اينانجلار
دؤگمه (ایضاحا گرکسيز) اساسلانديقلاري اوچون عوام خالق کيتله‌سي هرهانکي باشقا بير
ائتنيک ايله اؤز دوغا دولاما خالقيني دين قارداشي دئیه قلمه آلابیلمه سینه
باخماياراق بيليم آچيسيندان دين و اينانج مقوله‌لري ايدئولوژيک ماهييت داشيديغي
اوچون ميلت مقوله‌سينده يئر آلماز.
"ریشه و تبار- در مورد قبایل و
شهر- دولتها و سایر همبودیهای (تجعمات جومموناوتئ) اوليّه بشری، مساله ریشه و
تبار(معمولاً اصطلاح غیردقیق نژاد نیزبکار میرود) نقش اصلی داشته است. حال آنکه
ملت، درست ازهم آمیختگی اقوام و قبایل متعدد و درورای آنها به وجود میآید،. همه را
به هم پیوند میدهد. احساس تعلق ملی، به ملت واحد، فصل مشترک آنهاست. لذا «نژاد»
وتباردرآن رنگ میبازد. همان گونه که دربخشهای قبلی خاطرنشان گردید وچگونگی آن را
در مورد ایران بیان کردیم، کمتر ملتی میتوان سراغ گرفت که از قوم واحدی سربرآورده
باشد"[iv].
اوسته گؤروندوگو
کيمي مؤلليف ايران ميللتي دئيه فارس ايستعمار تئوريسي ني "ميللت-دؤولت"
تئوريسي يئرينه اوتورتماق اوچون هر هانکي بير ميلتي اولوشدوران ديل و مدنيت
عنصرلريني گؤز آردي ائتمه‌گه چاليشار. اوسته ليک ايستعمارچيليق اساسيندا آشيلانميش
خيالي باغليليغي بير ميللي باغليليق دئيه قلمه آلماغا چاليشار. بابک امير خسرويدن
اوخويوروق:
" ... برخی از اندیشه پردازان، به ویژه
آلمانی، زبان را چون ملاکِ اساسیِ تشخیص ملیت میدانند. فیشته فیلسوف بزرگ آلمان،
منشاء ملت را با زبان مادری (ورسپراجهئ) وفرهنگ ملی مربوط میکند. میگوید: «درزبان
و فرهنگ ملی « تاميّتای تجلی دارد که درآن طبیعت، پیشاپیش پیوندهای متعدد نامرئی
در میان آنان برقرار کرده است.» (۱۱۸) اهمیتی که اندیشه پردازان آلمانی به نقش
زبان و اصل و تبار ژرمنی، در تکوین ملت آلمان میدهند، دلایل خود را دارد و از بحث
ما خارج است. اما آنچه مسلم است، چنین ویژگیها وحالتها، اساساً در رابطه بااقوام
وقبایل صادق است تا باملتها. همه کسانی که به زبان فرانسه سخن میگویند، فرانسوی
(به مفهوم تعلق به ملت فرانسه) نیستند. به همان ترتیب است متکلمان به زبان انگلیسی،
فارسی یا ترکی. سرنوشت و تاریخ ازانگلیسی زبانها، فارسی زبانها وترک زبانها، ملتهای
مختلف به وجود آورده است"[v].
اوسته بابک امير
خسروي نين آلمان بيلگين و عاليملرينه نيسبت وئرمه‌گه چاليشديغي Ursprache (قدیم و بیر چوخ دیللرین آناسی) مؤليف خيال ائتديگي، يوخسا عوام
خالقا يئديرمه گيه و آشيلاماغا چاليشديغي
Muttersprache (آناديلي)
دئييل، Ursprache
هر هانکي بير
ديل قوروپونون يوخسا دونيا ديللري نين تمه‌لي دئيه فرض ائديلميش بير وارساييم
(هئپوتئز) ساييلار. گؤروندوگو کيمي مؤلليف بير يالاني دوغرو دئيه ايثبات ائتمک
اوچون هر شئيين يالان اولدوغو ايزلنيميني يانسيتميش اولار. بئله لیکله تله‌گه
دوشمگيم دئيه آناديلي مسئله سي نين اوزريندن سيوريشمه‌گه چاليشار. اوسته ليک بابک
امير خسروي ايستعمار ديللريني آناديلي نين يئرينه قويماغا چاليشاراق ميلليتي
اولوشدوران آناديلي و مدنيتلري سؤز قونوسو اولماقدان يايينديرماغا چاليشار. ايستر
فرانسیز[vi]، ايستر
اينگيليس[vii] و ايسترسه ده فارس[viii] ديللري نين باشقا خالقلار اوچون ايستئمار ديللري اولدوغونو کئجميش يازيلاردا
سرگيله‌ديگيميز اوچون بير داها بو قونولارا دؤنمک ايستمزديک. فرانسه و اينگيليس
ايمپيراتورلوقلاري نين يئر کوره سي اوزره اوزاق کئچميشدن بري ايستئمارچيليق
سياستلريني نظره آلارساق، بير چوخ مملکتلرده فرانسه و اينگيليس ديل و مدنيتلريني
ايجبارييت و ياشاييش چتينليکلريندن دولايي خالقین منيمسه‌ديکلري اونلارين بوگون
ائتنيک و ميللي منسوبييت آچيسيندان فرانسه و اينگيليس ميلليتي نين بير پارچاسي
اولماديقلارينا باخماياراق اونلار بوگون فرانسه و اينگيليس ديل و مدنيتلري نين
اوزدن ايراق داشيجيسي (حممالي) ساييلار. گله‌جکده اونلار فرانسه و اينگيليستان
وطنداشي اولمازسالار دا، ديل و مدنييت کيمليگي آچيسيندان اونلار فرانسه و اينگيليس
ديل و مدنييتي نين بير پارچاسي اولاجاقلار. ائله اوندان يانا فرانسه دؤولتي بوگون
آفريکا و کانادانين قوبئکده فرانسه ديل و مدنيتيني منيمسه‌ميش بيريسيني راحات
فرانسا وطنداشي ائتمک ايسترکن، ييرمي و اوتوز ايل فرانسه‌ده ياشاميش، آنجاق فرانسه
ديل و مدنيتيني بير فرانسه‌لي کيمي قاوراماقدا چتينليک چکنلره وطنداشليق حاقي
وئرمک ايستمز. بو دا ايستعمارچي گوجلر طرفیندن ديل و مدنيتين اؤنم و اهميتيني
سرگيله‌ديکلرينه بير تانيقلیق ساييلار. بابک امير خسروي گئنه يازار:
"... نکته مهم دیگری کههانری
لوفور، فیلسوف و جامعه شناس فرانسه، دررد زبان «هم چون شاخص عینی ملیت، خاطرنشان میکند،
این است که گروههای ملی گاه زبان اصلی خو را عوض میکنند بدون اینکه بدین
خاطرخصلتهای ویژه دیگر، و آداب ورسوم وغیره خود را عوض کنند. میدانیم که درآذربایجان،
دراثراستیلا واسکان طولانی ترکها و بویژه سلاجقه، مردم آذربایجان زبان محاورهای
خود را که بنا به نظرمحققان و زبانشناسان جزو زبانهای ایرانی بوده و به «گویش آذری»
معروف است، ازدست دادند وترکی آذربایجانی درمنطقه متداول شد،. ولی این امر موجب
نشد که آذربایجانیها بدان جهت، ملیت ایرانی و احساسات وعواطف ملی ایرانی خود را از
دست بدهند. درواقع، ترک زبان شدن و اختلاط مردم آذربایجان با اقوام مهاجر ترک،
درهویت قومی آنها اثر گذاشت (تغییرزبان) ولی قادر به تغییرهویت ملی آنها (یعنی
تعلق ملی ) نشد و پیوندهای عمیق تاریخی و فرهنگی آذربایجانی با ایران، لطمه ندید"[ix].
اوسته گؤروندويو
کيمي، ميللي دوشونجه و کيمليک آچيسيندان بابک امير خسروي بؤيوکلري ساييلميش تقي
اراني[x]، يحیی
ذوکاء[xi] و منوچهر مرتضوي لرين آياق يئرينه
آياق قويماغا چاليشاراق فارس ايستعمارچيلاري نين اوسماقلانديرماق و تحميق ائتمک
تئوريلريني بير داها يئنيله‌مگه چاليشار[xii]. ايران و ايران مماليکي محروسه‌سي
سونرالار بير جوغرافي بؤلگه آدي اولماسينا و بير نئچه مملکتلري ايچرديگينه
باخماياراق „ايران" کلمه‌سي "ميلليت" آنلام و معناسينا گلمز. دئمک
آوروپاليلارين "Persia" و تورک شاهليقلاري نين
"ايران مماليکي محروسه‌سي" آدلانديرديقلاري بؤلگه ميللي کيمليک
آچيسيندان دئييل، يالنيز و يالنيز سياسي و جغرافي بير بؤلگه ساييلميش[xiii]. بابک امير خسروي بؤيوگو تقي اراني ني ديفاع ائده‌رک يازير:
"من با تمام احترامی که به
زنده یاد دکتر تقی ارانی دارم، با این حال با یک موضع که متاسفانه اینجا و آنجا به
آن استناد میشود، مخالفم. ارانی خواسته است: «افراد خیراندیش ایرانی فداکاری نموده
برای ازبین بردن زبان ترکی ورایج کردن زبان فارسی درآذربایجان بکوشند.». این
نظرهمشهری بزرگوار من، که بی گمان ازروی علاقه وصادقانه مطرح ساخته است، اصلاً غیرممکن
و درتعارض با منشور جهانی حقوق بشرمی دانم. دانشمند بزرگ، احمد کسروی، هم ولایتی دیگرمن
نیز متاسفانه اندیشه مشابهی را ابرازکرده، خواسته وآرزوی خود را چنین بیان میکند:
«....زبانهای گوناگون که در ایران سخن رانده میشود، ازترکی وعربی وارمنی وآسوری و
نیم زبانهای استانها (ازگلیلی و مازندرانی و سمنانی وسرخه یی و سدهی و کردی و لوری
وشوشتری و مانند اینها) ازمیان رود و همگی ایرانیان دارای یک زبان (که زبان فارسی
است) باشند. این بوده خواسته من و در این راه بوده که کوشیده ام.» (۱۲۳).این که
چگونه زبان مردم آریائی تبارآذربایجان درگرداب حوادث تاریخی و عمدتاً اززمان سلجوقیان
به این سو بتدریج عوض شده است. ... اساساً یک بحث مربوط به تاریخ وسرنوشت مردم
آنست و تاثیری درایرانی بودن وایرانی ماندن آنها نداشته است"[xiv].
اوسته گؤروندوگو
کيمي بابک امير خسروي دولاييلي اولاراق تقي اراني نين ميللي بيلينجدن يوخسوللوغونو
و حماقتي ني صداقت دئیه قلمه آلاراق اؤز حماقتي ني و فارس ايستعمار عاميلي
اولدوغونو دا کئچميشده‌کي سلفلري باشليغي آلتيندا بارينديرماغا چاليشار. دئمک بشر
حاقلاري مقوله‌سيندن اوزاق و بدوي ياشاميش تقي اراني و احمد کسرويلر فارس اولمايان
ديل و مدنيتلرين آرادان گئتمک‌لرينه آچيق و آشکار حؤکوم وئريرديلرسه، بابک امير
خسروي "غيري ميللي و قومی" دئيه بو ديللرين يوخ اولماسيني وطنداشليق
(شهروندي) آچيسيندان ايره‌لي سورمه‌گه چاليشار. اوسته گؤروندوگو کيمي ميللي مسئله
آچيسيندان دوشونجه و فيکير يئريتمک يالنيز بوگون ساغچي و سولچو دئيه فارس ايستعمار
ماهييتلي مقوله دئييل، بو یاناشما کئچميشده ده فارس مدنييت راسیستلیگی و
ايستئمارچيليغي اساسيندا ايره‌لي سورولموش بير داورانیش ساييلميش. بابک امير خسروي
گئنه يازار:
"جایگاه زبان فارسی دّری در
تکوین مليّت ایرانی ....
می دانیم زبان
فارسی دّری که اینک اکثریت مردم ایران بدان سخن میگویند، ازقرن سوّم هجری به بعد
درخراسان بزرگ شیوع یافت که ازمنظر ریشه های قومی، پارتهای آریائی تبار بودند...
سامانیان با داشتن چنین رسالتی به ترویج فارسی آذری همت گماشتند؛ ونیز به احیاء
تاریخ گذشتۀ ایران پرداخنتد"[xv].
اوسته گؤروندويو
کيمي اينسان ميللي بيلينجدن یوخسول ايستعمار عاميلينه دؤندوکدن سونرا هر هانکي بير
يالاني يوزماق و توجيه ائتمک ايستر. دئمک، فارس ايستعمارچيليغي ايران مماليکي
محروسه‌سينه حاکيم کسيلديگي نی، احمد کسروي نين "آذري يا زباني باستاني
آذربايجان" آدلي يازديغي رساله‌سي اساسيندا آذربايجان تورکلرینی
"آذري" دئيه قلمه آلديقلارينا باخماياراق بوگون فارس ايستعمار عاميللري
فارسجاني آذربايجانليلارا اؤزونوزونکو دئيه آشيلاماق (تزريق ائتمک) اوچون
"فارسي دري/درباري" آدلانميش دیلی "فارسي آذري" دئيه قلمه
آلماغا چاليشارلار. دئمک، کئچميشده فارس ايستعماري ساغ مفکوره‌لي و فارس مدنيت
راسيستي اولان بير آذربايجانلي نين "آذري يا زباني باستاني آذربايجان"
آدلی یازديغي رساله‌سي واسيطه‌سي ايله ايران مماليکي محروسه‌سينده‌کي تورکلرين
ميللي کيمليکلريني دانيرديسا، بوگون ده اونون سولچو خلفي ساییلان بابک امير خسروي
"فارسي آذري" دئيه فارسجانين آذربايجانا اؤزگه و ايستعمارچي بير ديل
دئييل، دوغما ساییلماسينا دايير يوزوم (توجيه) تؤرتمک چاباسينا ال چالماغا باشلار.
فارس ديلي نين هيند- آوروپا ديل قوروپونا عاييد اولدوغو و اوزاق کئچميشده بوگونکو
ايران مماليکي محروسه‌سي ايله هر هانکي بير ايلگي و ايليشگي سي اولماديغي ني آرتيق
بيليريک[xvi]. بابک امير خسروي گئنه يازار:
"شاهرخ مسکوب دررساله پرارزش
خود تحت عنوان «ملیت وزبان» توضیح میدهد که پس ازمسلمان شدن ایرانیان، تنها دردو چیزازمسلمانهای
دیگرجدا میشدند: تاریخ و زبان! وی تاکید میکند: « درست برهمین دوعامل هویت ملی یا
قومی خودمان را بنا کردیم.» میگوید: « درقرن چهارم هجری ما ایرانیها ملتی بودیم
ازبوته شکست برآمده، صافی ترازگذشته با کوله بارِ تاریخ خودمان و ایستاده برزمین
زبان، درخت «ایرانیت» برزمین زبان فارسی و در آب وهوای اسلام رشد کرد وسرکشید. یک
قوم یا ملت کهن، اما نوخاسته»"[xvii].
شاهروخ مسکوب بير
مازاندارانلي اولدوغونا باخماياراق فارس موهيتينده بؤيودويو اوچون ائتنيک کيمليک
بيلينجيندن يوخسوللاشاراق فارس ايستئمارچيليغا خيدمت ائتميش بير ذات ساييلار[xviii].
فارسچانين بوگون
ايران مماليکي محروسه‌سينه حاکيم کسيلمه مسئله سينه گلديکده سامانيلر بو ديلي
بخارادا ايسلام اوممتچيليگي اساسيندا يايماغا چاليشديقلارينا باخماياراق يالنيز
تورک شاهلاري آتلارينين اوزگيسينده بو ديل ايران مماليکي محروسه‌سينه آياق باسار و
تورک دربارلاريندا گليشه‌رک زامانلا فارس ميلليتچيليگينه اويونجاق اولموش پهلوي
شاهلارينا و سونرا فارس ايسلام جومهوريتي ايران حاکيميتينه تحويل وئريلميش.
گؤروندوگو کيمي فارس ديلي ايسلام اوممتچيليگينه باريناراق و زامان زامان ايسلاميته
سارينميش بير ايستئمارچي ديل ساييلار. بابک امير خسروي ايران ميلتي دئيمينه
آچيقليق گتيرمه‌گه چاليشارکن اؤزونو تاريخين قارانليق بوجاقلارينا دا سوخاراق يازار:
" ۴.۶- ملت ایران از کی پا به حیات گذاشته
است؟ … ملت ایران …. بلکه محصول یک روند طولانی تاریخی است که ازقرنهای بسیاردور،
حتی از زمان مادها وهخامنشیان آرام آرام نطفه بسته وگام به گام تکوین یافته است.
احتمالا دردوران ساسانیان مقدمات آن فراهم آمده وشکل ابتدایی آن ریخته شده است.
البته قبل ازمادها، تمدن درخشان چندین هزارساله عیلامی وجود داشت و دولت عیلام
بربخشی ازفلات ایران حکومت میکرد و ازدولتهای پرقدرت زمان خود بود که عاقبت درحدود
شش قرن قبل ازمیلاد به دست آشوربانی پال، پادشاه سفاک وخونخوارِ آشورازصحنه خارج
شد. اما عیلامیها، دراثراختلاط وامتزاج با پارسها، درتمدن وتاریخ ایران جاودانه
شدند. زیرا پارسها بعد ازمهاجرت به نواحی جنوب درمجاورت عیلام قرارگرفتند و چنانچه
ازشواهد برمی آید درآخرین جنگهای عیلام با آشوردرکنارآنها بودند واز قرائن برمی آید
که هخامنش سرکرده پارسیها بوده و به همین مناسبت عیلامیها توسعه تدریجی قدرت آنها
را درمنطقه را تحمل میکردهاند. بعدها نیزهخامنشیان، شوش پایتخت عیلامی را تختگاه
خود قراردادند و تمدن عیلامی و مادها را یک جا به ارث بردند و تداوم بخشیدند. ملت
کنونی ایران که نسل ما وارث آنست، محصول یک تاریخ پرفراز و نشیب باستانی است، که
در روند تکوین آن بارها ازهم گسسته وازنو به هم پیوسته وجوش خورده است"[xix].
اوسته گؤروندويو
کيمي فارس ايستعمارچيليغي ايجاب ائدرسه، فارس ايستعمار عاميلينه دؤنموشلر و ميللي
منليگي و کيمليگي تئرورا معروض قالميشلار بو ايران ميلتي آدلانديرديقلاري توپلومون
هانکي ديل و مدنييت اساسيندا يارانماسي ني اؤنملي قلمه آلماديقلاري نين ياني سيرا،
اوچيوز ايل ايسلاميت آدي آلتيندا عربلرين و اونلارين قاليقلاري سيدلرين ايران
مماليکي محروسه‌سينه گلديکلري نی و باشقا ائتنوسلار کيمي، اونلار دا يئرلي
اينسانلار ايله قايناييب قاريشديقلاري نی و مين ايله ياخين تورک و موغول
ائتنوسلاري يئرلي خالقلار ايله ايچ ايچه ياشاديقلاري نی، بو مماليکي محروسه‌گه
حاکيم کسيلديکلري نی و هابئله بابک امير خسروي اؤزو ده آذربايجان تورکلري نين
قاچار طايفالارينا باغلي اولدوغونو گؤز آردي ائتميش ساييلار[xx]. بونلارين ياني سيرا بوگون
فارسچا آدلانميش "فارسي دري/ درباري" ديلينين قديم هخامنيشلرين
"پارسچا/ پارتچا" آدلانميش ديللري ايله هر هانکي بير ياخينليغي
اولماديغي دا اورتادادير. هخامنيشلرين ديلي نین جمله قورولوشوندا يئددي حالت، اوچ
جينسييت [حرفي تعريف (ائرکک، ديشي و خنثی) ] و اوچ ساي [تکليک (مفرد)، ايکيليک
(دوال) چوخلوق (جمع) ] وار ايميش. بو ديل کئچميش زامان (İmperfekt)، گئنيش زامان (Aorist) و آنلاتيلميش زامان (زاماني نقلي) تانيمازکن يالنيز ساده
کئچميش زاماني تانيرميش. بوگونکو فارسچاني اوسته ايشاره اولموش قيرامئر اؤزلليکلري
و گؤرونوم ايله قارشيلاشديرديقدا بو ايکي ديلين آراسيندا هر هانکي بير بنزرليک
اورتاقليق گؤرونمز. دئمک، بابک امير خسرويلرين يونتاماغا چاليشديقلاري و ايدعا
ائتديکلري "ايران ميلتي" بوگون چؤللوکلرده (کوير لوت و کوير نمکده)
بوراخيلميش اوزدن ايراق چيلپاق بير دوه‌يه بنزر. بو دوه‌نين جهازيه‌سيني هر هانکي
بير اوغرو اليندن آلميش و "في امان-اللاه (خداحفظ)"دئیه فارسليق
چؤللرينه بوراخميش (مؤللیفین اورتایا قویدوغو ایران میللتی نین بئله بیر گؤرونومو
وار). بابک امير خسروي "ايران ميلتي" دئيمي ني يونتاديقدان و یاراماز
دوروما گتیردیکدن سونرا يازير:
" ... سرزمین باستانی ما، بخاطر موقعیت
جغرافیائی و دشتها و درههای سرسبزو بارور وخوش آب و هوای خود، درطول هزارهها،
اقوام و طوایف مجاورودوررا برای سکونت درآن ترغیب میکرده است. سرزمینی که اقوام آریائی
ماد، پارس و پارت، پس ازکوچیدن از اقامتگاه خود و اسکان درآن، نام مشترک قومی خود
ایران( ایرنه ویج) را برآن نهادند و ثبت در تاریخ کردند"[xxi].
اوسته گؤروندوگو
کيمي بابک امير خسروي پان ايرانيستلرين، باشلاريندا محمود افشار يزدي نين يالاندان
ايددعا ائتديکلري قارا يالانلاري بير گئرچکليک کيمي سرگيلمه گه چاليشدیغی نین یانی
سیرا، پان ایرانیستلر فرض ائتدیکلری نین ترسینه اولاراق("ایرانویچ"
اوکراینا و یا بلیرسیز بیر یئر اولاجاغینا داییر بیر احتمال اؤنه سوردوکلرینه
باخمایاراق) "ایرنه ویج/ ایرانویچ" وارساییمی نی دا بیر حقیقی یئر آدی
اولاراق تورکلر حاکیمیتی زامانی آدلاندیردیقلاری "ایران ممالیکی محروسه سینه
داشیميش گؤرونر (بونا دئییلر هنر!!، لاپ دا هنرین اؤزو!!. "هنر پیش ایرانیان
است و بس!!!). بو "ايرنويج" ايفاده‌سي بيرينجي دفعه 13.يوز ايل
زردوشتلوک مؤبدلري طرفيندن سينه‌دن سينه‌يه چؤکموش ناغيللارين کاغيذ اوزره
آلينديغي و مؤليفي بللي اولمايان "اويستا" آد وئرديکلري کيتابدا
ايشلنميش "Ērān Vēž" کلمه‌سينه اساسلانار[xxii]. داها آرتيق بيلگي اوچون باخينيز[xxiii].
قايناقلار و اتک
يازيلار:
[i] تقی ارانی، زبان فارسی، ایرانشهر سال 1924 (1303)، نمره 5 و 6
. برلین، صحیفه لر 355-365.
[ii] Bilindiyi
kimi Babək Əmir
Xosrəvi Fars Tudə
partisindən ayrıldıqdan sonra Hizbi Demokratik Mərdüm-i İran adlı Fars təşkilatının qurucusu olmuş. O özünü Fars Tudə təşkilatından daha da solçu və İrançı qələmə aldırmaq üçün istər Taqı Əraninin adından yola çıxaraq “Rahi Əranı” Adlı dərgini qurduğu təşkilatının orqanı etmiş.
Bax. Rahi Ərani, Organi Hizbi
Demukratik Mərdümi İran:
http://iran-archive.com/start/128
[iii] Babək Əmir Xusrəvi, Məbhəsi milli və bərrəsiyi icmaliyi an dər İran, bəxşi şişum və
payani: Millət çist?:
