وی حق برخورداری
از زبان مادری را حق اولیۀ انسان‌ها دانست و از محرومیت ملیت‌های ایران از این حق،
و بدین ترتیب عقب نگاه داشته‌شدن آنان در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، و اقتصادی و
تبدیلشان به شهروندان درجه سوم و چهارم سخن گفت. او روی این مسئله تأکید داشت که
ممنوعیت یادگیری زبان مادری یک مسئلۀ سیاسی است و در سطح دولت انجام می‌گیرد و هدف
این سیاست غیر فعال کردن و به حال مستعمره در آوردن ملیت‌های غیر فارس است.
خانم عدالتی در
بخش دیگر از سخنرانی خود درباره روز جهانی زن، از ستم مضاعفی که بر زنان آذربایجان
می‌رود سخن گفت و با اشاره به محرومیت زنان آذربایجان از تحصیل به زبان مادری و از
آن‌جا باز در سطح پایین سواد فرهنگی و اجتماعی نگاه داشته شدنشان، و درجه‌ای دیگر
عقب نگاه داشته شدنشان یاد کرد.
سخنرانی خانم
عدالتی به زبان آذربایجانی صورت گرفت و سپس خود ایشان سخنانشان را به فارسی تکرار
کردند.
سخنران بعدی،
خانم عواطف اسدی، در آغاز فشرده‌ای از سخنرانی خود درباره وضعیت زنان عرب در
عربستان ایران را به زبان عربی ایراد کردند و سپس گفتند علی رغم اینکه زنان عرب در
ثروتمندترین منطقۀ ایران زندگی می‌کنند از این ثروت هیچ سهمی به آنان نمی‌رسد و
آنان در وضعیت غیر قابل تحملی زندگی می‌کنند. سپس سخنران شعری را که به مناسبت روز
زن سروده بود به زبان عربی خواند و بعد آن را به زبان فارسی ترجمه کرد.
سخنران سوم، آقای
حسین جرجانی که اهل شاهرود هستند، ابتدا از اینکه نمی‌توانند به ترکی آذربایجانی
سخن بگویند عذر خواستند و علت آن را تربیت همه‌ی ما با اندکی بینش‌های
نژادپرستانه، و نیز اندکی تنبلی شخصی عنوان کردند!
سخنران با حرکت
از این اصل که برخورداری از زبان مادری یک حق طبیعی است و نیازی به استدلال ندارد،
افزود که اما سلسله‌ی استلال از حق طبیعی تا حق اجتماعی (مردم‌سالارانه) پیچیده
است زیرا مردم‌سالاری یک روند است، شامل روند حرکت از تصمیمات فردی به جمعی، و
روند کوتاه کردن فاصله‌ی محل اخذ تصمیم و محل اجرای تصمیم.
او با آوردن مثال
داروین و مدافعان نظریاتش، به‌ویژه هاکسلی، استدلال کرد که بهترین راه دفاع از
حقوق آن است که این حق در میان پیرامونیان به رسمیت شناخته شود و به دفاع از آن
برخیزند، و نتیجه گرفت که دفاع از حق برخورداری از زبان مادری یک وظیفه‌ی همگانی
است و تعطیل‌بردار نیست، و در چارچوب ایران، دفاع از حق برخورداری از زبان مادری
بار سنگینی بر دوش فارسی‌زبانان وارسته می‌نهد.
آقای جرجانی پایه‌گذاری
انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید را تبریک گفت، از این ابتکار
سپاسگزاری کرد و افزود که این نمونه می‌تواند سرمشق دیگر ملیت‌های ایران نیز قرار
گیرد.
عنوان سخنرانی
بعدی عبارت بود از "قومیت چیست و چگونه ساخته می‌شود"، که طی آن آقای دکتر
حسن حسینی کلجاهی با بیان عوامل گوناگونی که در شکل‌گیری یک قوم دخیل دانسته می‌‌شوند
– زبان، دین، تاریخ مشترک، فرهنگ، و غیره – و مقایسه‌ی آن‌ها، استدلال کرد که هیچ‌یک
تعریف جامع و مانعی از پدیداری یک قوم نمی‌دهند، و تنها در جریان برخورد با قدرت
حاکم است که قومیت (اتنیسیته) ساخته می‌شود. به بیان روشن‌تر زبان، دین، تاریخ
مشترک و ... وجه مشخصۀ ذاتی یک فوم نیست بلکه پرحمی است که یک گروه تحت ستم بسته
به موقعیت برافراشته می‌کند تا نیروی لازم را علیه فدرت برتر بسیج کند.
او افزود که
مبارزه برای برخورداری از حقوق قومی تا زمانی موجه است که این قوم زیر ستم است،
اما پس از کسب آزادی‌های قومی، با پیدایش کم‌ترین نشانه‌های احساس حقانیت و برتری
نسبت به قومیت‌های دیگر، دیگر آن موجه بودن از میان می‌رود و راه حرکت به‌سوی
اندیشه‌های برتری طلبانه و فاشیستی گشوده می‌شود.
پس از یک استراحت
نیم‌ساعته، شعرهای ترکی آذربایجانی شاعر بزرگ آذربایجان آقای مفتون امینی را آقای
شیوا فرهمند راد خواندند و از هر یک نیز ترجمه‌ی فشرده‌ای به فارسی ارائه دادند.
هم زمان عکس‌هایی از دوران‌های گوناگون زندگانی شاعر و نیز تصویر روی جلد دفترهای
شعر شاعر بر پرده‌ی سالن نمایش داده می‌شد.
فیلم های این
مراسم را در لینک های زیر می توانید مشاهده کنید.
http://youtu.be/N6IDtVj2etc
http://youtu.be/CyTvsJtRhd0
