گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی توپلومسال دئوینیم لر آچیسیندان-اومود یاشام

تک توران : هؤرگوتسل بیچیمده چابا گؤسته رن بوتون اولوسچولاریمیزا سونولور

باتی دونیاسی 1960-ینجی ایللردن بری یئنی بیچیمده پروتئست لرین تانیغی اولدو. بو یئنی پروتئست گؤسته ریله رینی بیلیمجی لر توپلومسال دئوینیم اولاراق آدلاندیردیلار. زامان سوره جینده توپلومسال دئوینیم اولاراق آدلانان بو یئنی قونو باتی دئموکراسی سی نین آیریلماز پارچاسینا بدل اولدو.

1968-ینجی اولایلاریندان اؤنجه یعنی اروپادا اؤیرنجی حرکاتی اوز وئرمه دن اؤنجه بیلیمجی لر توپلومسال ده ییشیم لری آراشدیردیقلاری زامان ایکی اوخولا اؤنم وئریردیلر. مارکسیزم اوخولو و یاپیسال ایشلم. بو اوخوللار بوتون سییاسال و توپلومسال ده ییشیم لری کلاسیک بیچیمده اولاراق گله نکسل سییاسال چاتلار اوزه ریندن آراشدیریردیلار. آنجاق 1968-ینجی ایلده اوز وئرن سییاسال اولایلاری آرتیق بو ایکی یاخلاشیملا ده یرلندیرمک اولموردو. بو اوزدن بیلیمجی لر یئنی آراشدیرمالار یاپارکن توپلومسال ده ییشیم لر و سییاسال آلاندا قاتقی دا بولونمالاری یئنی یاخلاشیم لارلا یوروملاماغا باشلادیلار. بو یئنی یاخلاشیم لاری دؤورد بؤلومده سیرالاماق اولار؛ توپلومسال داورانیش، قایناقلار بیرله شیمی، سییاسال سورج و یئنی توپلومسال دئوینیم لر.

1960-ینجی ایللرده نیل اسملسر توپلومسال دئوینیمی، توپلومون آلت یاپیسال بیچیمده ده ییشیمه اوغراماسی سونوجو اولاراق اورتایا چیخان آنلاییش کیمی قاوراملاشدیریر. اؤزه للیک له شیکاگو اوخولو دوشونورلری توپلومسال کریز اوز وئریلدیگینده بیرئیلرین توپلومسال داورانیشین توپلومسال دئوینیم لر چرچئوه سینده یوروملاییرلار. بو یاخلاشیما گؤره توپلومدا ده یرسل یاپی نین توپلومسال عمله سونوجلانان گوجو آزالیرسا یئنی داورانیش لار ایله یاپیلارین یارانیشینا آلان یارانیر. توپلومسال داورانیش یاپیسال داورانیش لارین دئوریلمه سی ایله یاناشی یئنی ده یرلرین آنلام تاپماسینا سونوجلانیر. توپلومسال داورانیش یاخلاشیمیندا توپلومسال دئوینیم لرین قایناغی قارشیت ده یرسل یاپیلارین توققوشماسی دیر. بو یاخلاشیمدا توپلومسال ده ییشیم لر توپلومون کولتورل ائوریم سوره جینده اورتایا چیخان آنلامدا گرچکله شیر. توپلومسال دئوینیم یارانیش نده نی کوتله وی ریضایت سیزلیغین گئنلله شمه سی ایله یاناشی یاپقی یاپان یاپیلارین بو ده ییشیم ایسته یینه یانیت وئره بیلمه مه سی دیر. توپلومسال داورانیش یاخلاشیمی پیسخولوژیک کؤکلر اوزه رینه تملله نیب دیر. بو یاخلاشیمدان الشدیریده بولوندوغوموز زامان توپلومسال کنش لرین بیرئیسل بیچیمه ائنمه سی سؤز قونوسو توتولور.

توپلومسال داورانیش یاخلاشیمینا قارشی 1970-ینجی ایللرده آمریکا دوشونورلری یئنی بیر یاخلاشیم اورتایا قویدولار. قایناقلار بیرله شیمی ایله آدلاندیریلان بو یاخلاشیم توپلومسال داورانیش یاخلاشیمیندان توپلومسال عملی بیرئیسل بیچیمه ائندیره رک ایستیراتژیک عاغیلدان ایراق گزمه یینه الشدیریده بولونور. بو یاخلاشیما گؤره توپلومسال دئوینیم لر بیلینجلی عملین گؤسترگه سی اولاراق بیرئیلر ساریندان اورتاق آماجا چاتماق اوچون پلانلاشیر.

اوچونجو یاخلاشیم ایسه سییاسال سورج یاخلاشیمی دیر. بو یاخلاشیمدا توپلومسال دئوینیم سییاسال سئچگین لرین توتوملاری ایله ایلگی ده دیر. یعنی توپلومسال دئوینیم سییاسال آلانین یاراتدیغی اولاناقلار اوزوندن اورتایا چیخیر. بو یاخلاشیمدان الشدیریده بولوندوغوموز زامان اکینیمسل بویوتو نظرده آلمایاراق یانلیز سییاسال ده ییشیم لری سؤز قونوسو توتماسی بو یاخلاشیمین یئترسیزلیگین گؤسته ریر.

دؤردونجو یاخلاشیم یئنی توپلومسال دئوینیم لر یاخلاشیمی دیر. بو یاخلاشیم مارکسیست اوخولو یوروملارینا قارشی یاراناراق یئنیجیللیکدن سونرا دونیایا حاکیم اولان دوزه نی آراشدیریر. بو یاخلاشیم اروپا دوشونورلری ساریندان اورتایا قویولدو. بو یاخلاشیما گؤره توپلومسال دئوینیم لر چرچئوه سینده چابا گؤسترن بیرئیلر قات لارا منسوبیتدن اؤته یه یئنی ده یرلره اؤنم وئره رک یئنی دوزن یارادیب دؤولتین اینسانجیل یاشامدا موداخیله سینی آزالتماسی آردیندادیرلار.

دوغو دونیاسینا گلدیگینده اورتادوغونون ایستراتژیک قونوموندا گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی آدلی بیر دئوینیم ایله راستلاشیریق.  گونئی آذربایجانلی لارین اولوسلاشما اوغروندا آپاردیقلاری ساواش سونوجو اورتایا گلن بو دئوینیم بیر چوخ یؤنلردن توپلومسال دئوینیم قوراملاری ایله اورتاقلیقلاری واردیر. بو دئوینیمین کؤکلری دوغو دونیاسی اؤزه للیک له قافقازییا و ایران چرچئوه سینده سوره گلن یئنیجیللیگه قاییدیرسادا آچیق گؤسته ریسی سون اییرمی ایلده اورتایا چیخیب دیر. گونئی آذربایجان اولوسال ایستک لری ایرانین سییاسال تاریخینده اؤنملی یئر آلماقدادیر. بو اولوسال ایستک لره چاتماق اوچون بو توپراق دفعه لرجه چئشیتلی آیاقلانمالارین آلانی اولوبدور. ایستر مشروطیت دئوریمینده اولسون ایسترسه ده مشروطیت دن سونرا پیشه وری، خیابانی و شریعتمداری آیاقلانمالاریندا گونئی آذربایجان اولوسو اولوسلاشما اوغروندا ساواش آپاریب دیر. آنجاق بو آیاقلانمالار اولوسال آیاقلانمالار چرچئوه سینده یوروملانا بیلرلر. توپلومسال دئوینیم لر قونوسو 1960-ینجی ایللردن بری اینسانجیل یاشامدا اوینام اویناماغا باشلاییب دیر. بو اولوسال آیاقلانمالارلا یئنی توپلومسال دئوینیم لرآراسی چئشیتلی اورتاقلیقلار بولماق اولورسادا یئنی اؤزه للیک لرین آرتیریلماسی گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نی بو اولوسال آیاقلانمالاردان آییراراق تام اولوساللاشاراق بیر تهر بو آیاقلانمالارین ائوریمی کیمی تانیملایا بیلر.

توپلومسال دئوینیم لری آیری جمعی عمللردن مستثنی ائتدیگیمیزده توپلومسال دئوینیمی بئله تانیملاماق اولار:"اورتاق ایناما تملله نن رسمی ایلیشگی لر دیشی هؤرگوتلرین چئشیتلی موخالیفت گؤسته ریلری."

1970-ینجی ایللردن بری اوز وئرن دئوینیم لری آراشدیردیغیمیز زامان بو دئوینیم لرین اسکی دئوینیم لرله بیرینجی آیریمینا تانیق اولوروق. یئنی دئوینیم لرین آکتیویست لری اؤزه ل بیر قاتا منسوبیت لری یوخ ایدی. یئنی دئوینیم لرده بوتون قاتلاردان قاتقی دا بولونان بیرئیلر وار ایدی. آرتیق 1970-ینجی ایللردن بری اوز وئرن دئوینیم لری ایشچی قات ایله بورژوا قاتی نین توققوشماسی اوزوندن یوروملاماق اولموردو. یاپیسال یوروملار بونون نده نین ایکی قونو ایله ایلیشگی لندیریرلر. بیرینجی سی بازار ائکونومی سی نین اولوشومو، ایکینجی سی ایسه اولوس-دؤولتین اورتایا چیخیشی.

گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی ایچره چابا گؤسترن بیرئیلرین قاتلارین آراشدیردیغیمیز زامان بوتون قاتلاردان اولوشان بیر دئوینیم گؤز اؤنونه گلیر. رضاخان ایش اوسته گله رک پان فارسیزمین توغرالی لاشماغی ایله یاناشی بازار ائکونومی سی حاکیم اولاراق ناقیص الخلقه بیر اولوس-دؤولت ظهور ائتدی. بو سانترال اولوس-دؤولت اوزوندن ایران سییاسال دوزه نی مرکز ایله چئوره آراسی چئشیتلی تارتیشمالارین آلانینا چئوریلدی. اؤزه للیکله دین آدینا حؤکم سورن ایران ایسلامی جمهوریتی ایش اوسته گله رک وطنداشلیق حاقلاری قورونمایان گونئی آذربایجانلی بیرئیلرین سایی اولدوقجا آرتیبدیر. بونون اساس نده نی حاشیه ده اولماقلا برابر گیزلین ائکونومیده چالیشان اینسانلارین آرتیشی دیر. بیر سیرا دوشونورلر بو سؤیلمین آردی اولاراق گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمده ده یرلندیرمه یه گوجو اولان یئنی بیر قاتین یارانیشیندان دانیشیرلار. یئنی متوسط طبقه اولاراق آدلانان بو قاتین اویه لری اوست درجه لرده ائیتیم گؤره رک اسکی متوسط طبقه ایله مقایسه ائدیله بیلمز اینسانلاردان اولوشوبدور. سون زامانلارین آراشدیرمالاریندا ثابت بیر پارادایم اولاراق ده یرلندیریلن بو قونو یئنی توپلومسال دئوینیم لر اؤزه للیکله تئخنیکال توپلومدان سونراکی دورومو بلیرتمه یه چالیشیر. یئنی متوسط قاتین منسوبلاری خدماتی ایشلرده چالیشماغا ماراق گؤسترمه یه رک سون زامانلاردا توپلومسال بیرلشمه یی داهادا قولای سوییه ده گرچکلشدیره بیلیرلر. یئنی گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نین کؤکو قوشقوسوز گونئیلی اؤیرنجی لرین بیلی یوردلارداکی چابالارینا قاییدیر. یعنی یئنی متوسط طبقه منسوبلارینا. بو اؤیرنجیلر درسلرینی بیتیردیکدن سونرا تام آنلامی ایله گونئی آذربایجانلی یئنی اولوسچو قاتینی اولوشدوردولار. بو گون بیر چوخ بیلی یورد و آراشدیرما اوجاقلاریندا چالیشان اولوسال آکتیویست لر اسکی اولوسچو اؤیرنجی لردیر.

کلاسیک یوروملار بیر اولوسال دئوینیمین اؤزه للیکله بؤلگه سل بیچیمده باغیمسیزلیغا ساواشان دئوینیم لرین اورتایا چیخیش نده نین حاکیم سئچگین لر ایله ایلگیلی بیلیرلر.

بو یاخلاشیما گؤره حاکیم سئچگین لر آرتیق اؤز ده یرسل دوزنلری نین یئنی دن اوره تیله بیلمه یینجه توپلومسال دوزن واگرایی یه ساری یؤنه لیر. آنجاق یئنی یاخلاشیملار بئله دوشونمورلر. یئنی یاخلاشیملارا گؤره اینسانجیل یاشام 1960-ینجی ایللردن قاباقکی دوروما گؤره بیر چوخ ده ییشیم لرین تانیغی اولوبدور. بو ده ییشیم لر توپلومون ده یرسل دوزه نین ده ییشیدیره رک یئنی بیر همگرایی دن دانیشیرلار. بو یاخلاشیم فیکری ایله دئسک گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی یئنی ده یرسل دوزن قورماق ایسته ییر. اؤزه للیکله یاشامین بیرئیسللشمه یی بو قونویو داها سرعتلندیریر. اؤنجه لر مادیچیلیق اینسان یاشامینا یاپقی یاپان بیرینجی اؤزه للیک اولسایدی بوگونکو بیرئیلرین بیر چوخو مادیچیلیقدن اؤته یه بیر سیرا ایستک لر آردیندادیرلار. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمینده ده یرلره باغلی لیق بیرینجی سؤزو قونوشماقدادیر. اؤزه للیکله اولوسال ده یرلر. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی بو چوروموش دوزه نی ییخاراق گونئی آذربایجانلی بیرئیی اؤزگورلویه قوووشدوران یئنی ده یرسل دوزن آردیندادیر. اؤژه للیکله گنج گونئی آذربایجانلیلار آتالاری نین عکسینه وارلیقلارین قاتلارا باغلی لیقدا تانیملامیرلار. یئنی یئتمه بو گنجلر ده یرلره باغلی لیق اوزوندن توپلومسال دئوینیم لرده قاتقی دا بولونورلار. بودا یئنی توپلومسال دئوینیم لرین اؤزه ل اؤزه للیگی دیر. یعنی ده یرلره باغلی لیق گئده رک بیر چوخ توپلومسال دئوینیم لرین تمل آنلاییشینا بدل اولماقدادیر. بیر سیرا دئییش لره گؤره مادیچیلیقدن اؤته یه دوشونجه نین کؤک سالماسی بیرئیسل بیچیمده یاشامین ائتگی سیندن دولایی دییل بل بو قونو اکینیمسل باخیشلارین یارانیشیندا گیزلی دیر.

توپلومسال دئوینیم یاپیسال چاتیشما و توپلومسال اؤزنه اولوشومونون ائتگی – تپگی سیندن قایناقلانیر. جمعی عمل بیر "بیز" و "آیری" سینی تانیملامایینجا اورتایا چیخا بیلمز. تورک اولاراق تانیملادیغیمیز "بیز" اورتاق اؤزه للیکلر اوزوندن یارانیر. "آیری" سی ایسه "بیز" قدر اؤنملی قونودور. "آیری" سینی بوگونون فلاکتلیک سوروملوسو بیله رک "بیز" توپلومسال بیرلشمه یی قلایلاشدیریر. بو "آیری" سی ایسه گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی اوچون پان فارس بیرئیلردیر. بونونلا یاناشی "بیز" آنلاییشی طرف سیز بیرئیلر اویونو قازاناماغا چالیشاراق جمعی عمله سونوجلانان اوچ کیملیک آنلاییشینی اورتایا قویور. اولوملو کیملیک، اولومسوز کیملیک و طرفسیز کیملیک. دئمک اولار توپلومسال دئوینیم لر ایکی آنلاییشین چارپیشماسیندان یارانیر. اولوملو کیملیک و اولومسوز کیملیک. بو چارپیشمادا تمل ایستک طرفسیز کیملیگین اویون قازانماقدیر. اولوملو کیملیک سونوجوندا دئوینیم اویه لری آراسیندا گوونج یارانیر. بو گوونج دئوینیم بیرئیلری نین اوز به اوز اولدوقلاری بیر چوخ چتین لیک لری قولایلاشدیریر. گوونج قونوسو دئوینیمین دیرچه لیشی اوچون تمل اورون ساییلار. بیرئیلر آراسی گوونج اوزوندن جمعی عمل داهادا قولایلاشیر. اولوملو کیملیک اولمادیغی زامان دئوینیم قاراشیسیندا اولدوغو یاراماسیزلیقلار بیرئیلری دئوینیمه قاتیلماقدا قوشقولاندیریر. اسکی لرده بو گوونج بیر یئرده یاشایاراق توپراغا باغلی لیقدان یارانیردی. آنجاق یئنیجیللیک و تئخنیکال دئوریمله اوز وئرن ده ییشیم لر بو گوونجین اولوشومون ده ییشدیره رک یئنی یؤنلر قازاندیردی. بو ده ییشیم توپلومسال ایلیشگی لری ائتگی له یه رک آرتیق اوز به اوز ایلیشگی لر یئرینی یئنی یؤنتم لر آلدی. یعنی بیر دئوینیمه باغلی لیق اوز به اوز اولدوغو بیرئیلره باغلی لیقدان اؤته یه بیر ده یر اوغروندا چابا گؤسترن بیرئیلرین باغلیلیغیندا تانیملاندی. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی یوز ایله یاخین تاپدالانمیش کیملیک دن اولوملو کیملیک یاراتماق ایسته ییر. پان فارسیزمین ایش اوسته گلمه سی ایله گونئی آذربایجان تورک توپلوموندان اولومسوز بیر کیملیک یاراتیلماق ایسته نیلمیشدی. اولومسوز کیملیک یاراتیلدیغی زامان بیرئیلر توپلوما اویه اولماقدان چکینه رک آیری کیملیک لر ایله اؤزلوک قازانماغا چالیشارلار. پان فارسیزمده بو ایلکه دن یارارلاناراق گونئی آذربایجانلی بیرئیی اؤزوندن اؤزگه لشدیره رک اولومسوز تورک کیملیگی اوره تمک ایسته ییردی. آنجاق اولوسچو سئچگین لر بو قورغویو یئرلیجه سئزه رک چئشیتلی یوللارلا اؤنونو کسمه یه چالیشدیلار. ایستر تاریخی اولایلاری دیرچه ده رک اولوسال گوونج یاراتما چاباسی اولسون ایسترسیه ده تورکلوک وارلیغین بو کوتله یه قایتارماق چابالاری ایله اولسون اولوسال دئوینیمی گلیشدیرمه یه چالیشدیلار. سونوج ایسه اولوسال گوونج یارانیشی اولاراق آماجلانمیشدی. اولوملو کیملیک اولوسال دئوینیم دوشونورلری ساریندان توپلوما اؤزگوونج وئرمه سی اوچون یارانیر. اولومسوز کیملیک ایسه دئوینیم قارشیسیندا اولان سؤمورگه چی دوشونولر ساریندان اورتایا گلیر. اولومسوز کیملیگین آماجی توپلوم بیرئیلری ایچره توپلومسال دئوینیم اؤزه للیک لریندن پیس بیر اؤزنه یاراتماقدیر. بیر قروپون اؤزه للیک لریندن پیس بیر اؤزنه یارادیلیرسا بیرئیلر اؤزلرین او قروپا باغلیلیقدان ایراق توتاجاقلار. کیملیک قونوسون یانلیز پیسخولوژیک بیر قونو اولاراق اله آلماقدا یانلیش دیر. کیملیک توپلومساللاشما بیر سورج اولاراق ده یرلندیریله بیلر. بیرئیلر چئشیتلی توپلوملارا باغلیلیقلاری اولاراق کیملیک قازانیب اؤزلوک لرین تانیملاییرلار. اولا بیلر بیر بیرئی یاشام سوره جینده نئچه کیملیک ده ییشه زورونلوغوندا قالسین. بو بیرئیلرین بیرئی اولماق گرکلیگیدیر.

بیر توپلومسال دئوینیمین اوغورا سونوجلانماسی اوچون ان گرکلی قونو کوتله نین دوشونجه قایناقلارین اله کئچیرمک دیر. بونون دا ان یاخین یولو مئدیانین کنترولو و هؤرگوتسل بیچیمده چابا ایله گرچک له شیر. بو اساسدا چاغداش دونیادا توپلومسال دئوینیم لرین اؤنملی گؤره وی سیویل توپلومو تکنوکراتلارین گوجو قارشیسیندا قوروماقدیر. دوشونجه قایناقلاری اکینجی قاپساماقالا اله کئچیریلیر. یئنیجیل توپلومدا کولتوره ل اوینام ایله ایستیراتئژیک بیچیمده جمعی عمله ال وورماق توپلومسال دئوینیم لرین اؤزه للیک لریندن دیر. ایستیراتئژیک عمل ایسه یانلیز هؤرگوتلنمکله گرچکلشه بیلر. بونا باخمایاراق کی توپلومسال دئوینیمی سییاسال پارتی لرله بیر گؤرمک اولماز گوجلو سییاسال هؤرگوتلری دئوینیم اؤندرلری کیمی گؤرمک اولار. بو هؤرگوتلرین تمل ایستیراتئژی سی کیملیک اوره تیمی دیر. نده نسه کیملیک آنلاییشی توپلومسال بیر سورج اولدوغوندان دولایی دورغون اولماق یئرینه آخاردیر. بو اوزدن بیر دئوینیمه باغلی لیق ایدئولوژیک بیر بیرئی اولماق آنلامینا گلمز. گرچک دونیادا کیملیک لر نئچه بویوتلو اولاراق بیر کیملیگین آیری کیملیکلره یاپقی یاپماسینا قارشی دورورلار. بوآرادا دئوینیمین کیملیک اوره تیمی جمعی عمل اوچون اؤنملی دیر. کیملیک اوره تیمی توپلومسال دئوینیمده چالیشان بیرئیلری اورتاق ده یر و آماج اوغروندا بیرلشدیره رک آیری بیرئیلردن آییریر. کیملیک چئشیتلی یوللارلا اوره تیله رک نئچه دفعه یئنی دن اوره تیلیر. آنجاق دئوینیمه باغلی لیق دویغوسو انحصاری دییل. اولا بیلر بیرئیلر آیری دئوینیم لر ایله ده دویغوداشلیق ائتسین لر.

گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نین کیملیک اوره تیمینه باخدیغیمیزدا آچیق و گیزلی آلاندا نوسان ائتمه یینه تانیق اولوروق. آچیق اولدوغو زامان خیابانی آیاقلانمالاری گؤز اؤنونه گتیریر. ایران گونده لیگینه قارشی آیاقلانمالار، اورموگؤلو قوروماسی تپگی سینده دؤولتین سورومسوزلوغون اؤنه چیخارتماق اوچون گؤسته ریلر، دونیالیق آنادیلی گونو آکسییالاری بونون ان آچیق اؤرنه یی دیر. گیزلی اولدوغو زامان ایسه کولتوره ل اوره تیم ایله هؤرگوتسل بیچیمه سینیرلانیر. ائولر و بیلی یوردلاردا گرچکله شن تورکجه اؤیرتیم دیل کیلاسلاری و چئشیتلی هؤرگوتلرین چئشیتلی چابالاریدا گیزلیلیک زامانی چابالاری اولوشدورور. آچیقلیقدا توپلومسال بیرله شیم ان یوکسک یئرینده دیر گیزلی آلانا گیردیگی زامان اولوملو کیملیک بیرنئچه بیرئی ساریندان اوره تیله رک ایلیشگی لر داهادا آزالیر. بو ائوره ده بیرئیلرآراسی ایلیشگیلر هؤرگوت ایچره ایلیشگی لره سینیرلاندیریلاراق گله جک ده بیرداها آچیق ائوره یه گیره بیلمک اوچون آلت یاپیلار حاضیرلانیر.

گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی آدی ایله آنلاتیلان وارلیق بیر دئوینیم ایچره چابا گؤسترن گونئی آذربایجانلی بیرئیلرین توپلومسال اؤزنه ییندن باشقا بیر شی دییل. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمینده اولماق، گئنل بیر چابا ایچره اورتاق آماج اوچون چابا گؤسترمک دئمکدیر.

توپلومسال دئوینیم دیگر اؤزه للیگی توپلومسال شبکه آنلاییشیندا گیزلی دیر. اسکی آراشدیرمالار توپلومسال دئوینیمی توپلومدا بیر واگرایی اولاراق ده یرلندیریرلر حالبوکی یئنی آراشدیرمالارا گؤره توپلومسال دئوینیم بیر تهر همگرایی نین گؤسترگه سی دیر. بیرچوخ آراشدیرمالارا گؤره دئوینیم هؤرگوتلرینه قاتیلانلارین بیر چوخو اجتماعی شبکه لر آراجیللیغی ایله هؤرگوتسل بیچیمده چالیشمایا باشلاییرلار. آنجاق یانلیز اجتماعی شبکه لرین وارلیغی بو قونو اوچون یئترلی دییل. گرک توپلومون کولتوروده پارالئل بیر سورجده بو قونویو قولایلاشدیرا. توپلومون کولتورو ایله دئوینیم آماجی آراسیندا بؤیوک بیر چاتین اولماسی بیرئیلری دئوینیمه قاتیلماقدا قوشقولاندیرار. آنجاق توپلومون کولتورو ایله دئوینیم آراسی اورتاقلیقلار چوخ اولسا اجتماعی شبکه لر قولایلیقلا بیرئیلری دئوینیمه قاتا بیلرلر.

توپلومسال دئوینیم چرچئوه سینده چابا گؤسترن هؤرگوتلر ایکی اؤنملی قولا بؤلونمکده دیرلر؛ باغلی هؤرگوتلر، آچیق هؤرگوتلر. باغلی هؤرگوتلرده هؤرگوت اویه لری یانلیز هؤرگوت قوللوغوندا اولاراق آیری هؤرگوتلرله ایلیشگی ده اولا بیلمزلر. بو هؤرگوتلرین اولوشومو توتالیتر ماهییت داشیییر. بو هؤرگوتلرده هؤرگوت ایدئولوژیسینه باغلی لیق بیرینجی سؤزو دانیشماقدادیر. آنجاق آچیق هؤرگوتلرده ایسه بیرئیلر بیر آندا نئچه قوروما باغلیلیقلاری اولا بیلر. بو اوزدن بو هؤرگوت اویه لری نئچه هؤرگوتسل کیملیک داشیماقدادیرلار. آچیق هؤرگوتلرین ایشله می چاغداش دونیادا گئده رک آرتیر. باغلی هؤرگوتلر اسکی زامانلاردا سول ایدئولوژیسینه باغلی لیق اوزوندن اورتایا گلیرسه لرسه بو گون لیبرال فلسفه نین یاپقی سی اوزوندن توپلومسال دئوینیم لر آچیق هؤرگوتلنمه یه ساری یؤنه لیرلر. هؤرگوت آچیق اولدوغو زامان توپلومسال دئوینیم چرچئوه سینده اولان هؤرگوتلرین بیرلیک احتمالی چوخالیر. دیگر یاندان بیلگی لر قولایلیقلا بیرئیلر آراسی یاییلاراق توپلومو بیلگیلندیرمه داهادا قولایلاشیر. دئمک اولار قولایجا یارانان ایلیشگی لر اوزوندن هؤرگوت ایله یاناشی توپلومسال دئوینیمینده  مشروعیتی چوخالیر.

بو هؤرگوتلرین چابالاری و آردیندا اولدوقلاری اؤزنه آراسیرا نسنه لشمه یینجه دئوینیمن گوجو بیر چوخ آلاندا اؤزه للیکله اویه توپلاماقدا آزالار. نسنه لشمه یین قیسا یولو اعتراض آنلاییشیندا گیزلی دیر.

توپلومسال دئوینیم لر حاکیم گوجده پایلاری اولمادیغی اوزوندن اعتراضا سؤیکه نیرلر. آماج ایسه ایستک لرین حاکیم سئچگینلره قبول ائتدیرمک دیر. نده نسه توپلومسال دئوینیم لرین اؤنونده اولدوغو یوللار سییاسال پارتی لره گؤره آزدیر. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نین اؤزه ل اؤزه للیگی اولوسال بویوتدا اولماسی دیر. اسکی دؤورلرده اعتراضلار یانلیز کیچیک بیر جغرافییایا سینیرلی ایدی. بو جغرافییانین گئنیشلیگی آنجاق بیر شهر بویدا اولوردو. 1385-ینجی ایل خورداد آیاقلانمالاریندا گونئی آذربایجان شهرلری نین سیرا ایله خیابانلاردا گؤسته رییه چیخماقلاری بو قونون آچیق اؤرنه یی دیر. بودا توپلومسال دئوینیم اولماغین گره کلیگیدیر. بوگونکو گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی چئشیتلی مئدیالار آراجیللیغی ایله چئشیتلی جغرافییالارا یاییلاراق بوتون اولوس آدلاندیردیغیمیز قاورامی قاپساماقدادیر. بو سوره جده گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی سونوجا وارماق اوچون ایکی ایستراتئژی دن یارارلانیر؛ اکینیمسل ایستیراتئژی، سییاسال ایستراتئژی. اکینیمسل ایستیراتئژی ده بیرئیلرین بیلینج لری سؤز قونوسو توتولور. دئوینیم اینسانلارینی بیلگی لندیره رک اؤز آماجیندان خبردار ائتمک ایسته ییر. سییاسال بویوتدا ایسه دئینیم ایچره کیچیک بیر قروپ سییاسال آل وئرلره اوز گتیریرلر.

گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیم چاغداش دئوینیم لرین اؤزه للیک لریندن یارارلانیر. چاغداش دونیانین ده یرلرینه سایغی ایله یاناشان گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی اولوسال دئوینیمی خشونتدن بوتون گوجو ایله چکینیب دیر. اویقاردانیمی تمل ایستیراتئژی سایان گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی اکینیمسل بویوتدا ایره لی گئده رک گونئی آذربایجانلی بیرئیین آیدینلانماسین تمل آماج کیمی تانمیلاییر. یاشادیغی سییاسال اکینج ده بونا ایذین وئرمه سه بو دئوینیم دئموکراسی ده یرلرینه سایغی ایله یاناشیر. نده نسه دئوینیمین آردیندا یاتان سییاسال گله نک دئموکراسی و اؤزگورلویه اینامدان باشقا بیر شی دییل.

مشروطیت دئوریمیندن بری گونئی آذربایجان اؤندرلیگینده گلیشن بوتون باش قالدیرمالار یانلیز بیر سؤزجوک اوغروندا اولوبدور؛ اولوس هئموژئنلیگی. ایران تاریخی هئچ بیر ائوره سینده خیابانی، پیشه وری و شریعتمداری کیمی آیدین و دئموکرات اینسانلاری اؤز صحیفه لرینه یازدیرماییب دیر. نه یازیق کی پان فارسیزم بونو آنلاماقدان عاجیزدیر. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نین باش قالدیردیغی سییاسال اورتام تام آنلامی ایله باغلیلیغی تانیملاییر. اؤنونده تام بیر ایدئولوژیک دوزن واردیر. توتالیتاریزمی قوتسال سانان بیر ایدئولوژیک دوزن. بئله بیر اورتامدا دئموکراتیک ده یرلره سؤیکه نن دئوینیم صمد بهرنگی نین قارابالیغی کیمی سویون عکسینه حرکت ائتمک دئمک دیر.

گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی نین کؤکلری گونئی آذربایجانلی بیرئیین دوشونجه آلانیندا گلیشمه سینه قاییدیر. سؤمورگه چیلیگه باش قالدیران بیر دویغوساللیغا. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی گونئی آذربایجان توپلوموندان  گلیشمیش بیر توپلوم یاراتماق ایسته ییر. بو ایسه اکینجه باغلی اولاراق اویقارلیق یاراتماقدان باشقا بیر شی دییل. گونئی آذربایجان اولوسال دئوینیمی باتی ده یرلریندن یارارلاناراق بو توپلومدا یئنی ده یرلرین یئره للشمه سی آردیندادیر. آماج ایسه گونئیلی بیرئیین دوشونجه آلانین ده ییشدیرمک دیر. آلت بیلینجینه یاپقی یاپان دیکتاتور دویغولاری سؤکه رک یئنی دونیایا اویغون بیر بیرئی اولوشدورماق. مشروطیت دئوریمینده اوتوزدوغو اولوس-دؤولتچیلیگی بیرداها گونئی آذربایجان اولوسونا قایتارماقدیر. بولود قاراچورلو دئمیشکن اؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیری تام آنلامی ایله معنا ائتمک دیر. بو سورجده بو توپراق بیرداها ساواش اوزو گؤرمه سین، اینسانلاری آج قالماسین، جوجوقلاری ایستی یووایا حسرت قالماسین، اؤزگه گوجلره کؤله اولماسین، گنجلری یاد یوردلاردا سورگونلوک چکمه سین، تاریخسل اؤزگوونج گونئیلی بیرئیه قاییتسین دئیه گوجلو گونئی آذربایجان دؤولتی یاراتماق ایسته ییر. دوشونجه ایله کؤکله نن بیر دؤولت. اولوسونا سیغیناجاق اولان بیر دؤولت. وار اولماق اوچون دؤولتچیلیک هرنه دن اؤنجه اولمالی دیر.

www.dusuncemiz.arzublog.com