تك توران : با سقوط سلسله ی تورک قاجار و به روی کار آمدن رژیم دست نشانده ی پهلوی که متعاقبا ظهور راسیسم فارسی نیز در جغرافیای ایران نمایان شد ، از آنجایکه جغرافیای فعلی ایران از دیرباز محل سکونت اقوام و ملیتهای محتلف بوده و هست ، اما با روی کار آمدن رضا خان سیاستهای تبعیض آمیز و نژادپرستانه بر علیه دیگر ملتهای غیر فارس زبان نیز پیدا گشت ،چیزی که تا به آن روز ملل ساکن در ایران آن را تجربه نکرده بودند، با آغاز انواع سیاستهای نژادپرستانه، ملت تورک آزربایجان جنوبی در معرض شدیدترین تبیضها و تحقیرها قرار گرفت بطوریکه شدیدترین سیاستهای تبعیض آمیز در زمینه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی ، تاریخی و .. در آزربایجان به اجرا گذاشته شد، حال با گذشت قریب به نود سال از شروع این سیاستهای آپارتایدی بر علیه ملل غیر فارس همچنان حاکمان وقت این جغرافیا بصورت باطنی و محوری همچنان ادامه روی این نوع افکار قرون وسطایی و نژاد پرستانه جد خویش هستند و امروز حاکمییت مرکزی که همچنان احاطه گر سیستم فارس گرایانه و تک زبانی فرزندان و نوادگان رضا خان است با ایجاد انواع فشارهای اقتصادی و سیاسی و.. بر ملل غیر فارس و مخصوصا ملت آزربایجان جنوبی که به علت رقیب بودن در امر مملکت داری که سالیان سال حکمرانان بلامناظع این سرزمینها بودند مشمول سنگین ترین فشارها از طرف سیستم آپارتایدی میشودند ، اما در این میان جوانان و روشنفکران آزربایجانی با الهام گیری از پیشینه ی تاریخی و سواد سیاسی و اجتماعی بر گرفته از تجربیات مملکتداری پیشین و همچنین روح مبارزه طلبی و آزادیخواهی ژنتیکی و .. برای دستیابی به حقوق پایمال شده ی این ملت در برابر این غول آزادی خوار قد سرو گونه اشان را بر افراشته اند و راهی را برای احقاق تمامی حقوق ملیشان انتخاب کرده اند که به حرکت ملی موسوم شده است، که در این راه مقدس فریادهای آزادی خواهی خود را توانسته اند علاوه بر گوش ملت خود بلکه به گوش تمامی ملل آزادی خواه دنیا برسانند، جوانان رشیدی چون محمد اسکندرزاده که در این مبارزه از هیچ هزینه و فداکاری ابایی نداشته اند. محمد اسکندرزاده که در مورخه ی31اردیبهشت سال نود و یک که به هنگام بازگشت از محل کار خود توسط مزدوران اداره ی اطلاعات تبریز وابسته به وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران دستگیر شده بود با گذراندن بیش از 72روز در زیر شدیدترین شکنجه های قرون وسطایی که منجربه اختلال در گوش و همچنین ایجاد مشکل قلبی برای وی گشته که حتی مزدوران اطلاعاتی را مجبور به رساندن محمد اسکندرزاده به بیمارستان شیخ الرئیس شده بود با وجود اینکه از اداره ی اطلاعات به زندان تبریز منتقل گشته ولی به علت شرایط کاملا غیر بهداشتی زندان تبریز همچنان در تهدید و خطر جانی بسر می برد. وی یکی از هزاران جوان آینده ساز این ملت هست که حتی در زیر این شکنجه های اطلاعاتی ایران از فریاد زدن برای آزادی خواهی دست بر نداشته است که به واقع شریانی از باور به جای خون آری از تملقات مادی در رگهای این جوان رعنا اندام آزربایجان می توان تصور کرد . و تنها جز آرزوی سلامتی و استقامت برای این جوان مبارز آزربایجانی از دست من و امثال من بر نمی آید. و جز اینکه دست مریضات گفتن به مادر این فعال ملی که چنین فرزندی را از جنس استقامت پرورانده است بلکه تقدیم شعری از پدر تاریخ آزربایجان یعنی پروفسور محمد تقی زهتابی برای محمد اسکندرزاده اعدای دینی باشد از اینجانب به وی در جانفشانیش در راه آزادی وطنم آزربایجان.
آنام ،باهاریم ،یازیم غوربتده تاریم، سازیم
آی دوشونو امدیگیم قوی سنه بیر شعر یازیم
تکم، سالیت اوتاغیم گئجه یانیر چیراغیم
ائشیدیر لای لای
لارین حزین حزین قولاغیم
چوخ یاخشی بیلیرم
من ایللر گئچیر او گوندن
لاکین بولبول
نغمسین قیشدادا انوتماز چمن
فیکیر ائلمه آنا
جان ایگیت اوغول دوغوبسان
باشینی
اوجالدارام تاکی وار جانیمدا
جان
)ساواش تورانلی(
